Béo phì đang trở thành một vấn đề ngày càng nghiêm trọng không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ béo phì đang gia tăng với tốc độ đáng báo động. Bị béo phì không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh béo phì, nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, và cách phòng ngừa hiệu quả.
Béo phì là gì?
Béo phì được định nghĩa là tình trạng mà lượng mỡ tích tụ trong cơ thể vượt quá mức cho phép. Để xác định mức độ béo phì, chúng ta có thể sử dụng chỉ số khối cơ thể (BMI). BMI được tính bằng công thức:
[
text{BMI} = frac{text{Cân nặng (kg)}}{text{Chiều cao (m)}^2}
]
Kết quả chỉ số BMI sẽ giúp phân loại tình trạng cơ thể vào các nhóm khác nhau, từ bình thường đến thừa cân, béo phì độ I, II, III.
| Phân loại | BMI (kg/m²) |
|---|---|
| Cân nặng thấp (gầy) | < 18.5 |
| Bình thường | 18.5 – 24.9 |
| Thừa cân | ≥ 25 |
| Béo phì độ I | 30 – 34.9 |
| Béo phì độ II | 35 – 39.9 |
| Béo phì độ III | ≥ 40 |
Tuy nhiên, thang đo này có thể không áp dụng cho trẻ em. Do đó, khi thấy những dấu hiệu bất thường ở trẻ, phụ huynh nên liên hệ với bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.
Biểu hiện của béo phì
- Trẻ có thân hình to béo so với độ tuổi.
- Khó khăn trong việc di chuyển.
- Thường xuyên ăn thêm.
- Thích ăn nhiều đồ ngọt và béo.
Béo phì ở trẻ em
Nguyên nhân gây béo phì
Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng béo phì. Nguyên nhân chính là sự mất cân bằng giữa năng lượng nạp vào và năng lượng tiêu thụ. Nếu lượng calo nạp vào không được đốt cháy, năng lượng dư thừa sẽ tích tụ thành mỡ.
1. Chế độ ăn uống không hợp lý
Việc lựa chọn thực phẩm ảnh hưởng lớn đến cân nặng. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, những thói quen sau có thể làm gia tăng cân nặng nhanh chóng:
- Ăn nhiều thực phẩm chứa calo cao.
- Khẩu phần ăn lớn hơn lượng cơ thể cần.
- Thường xuyên ăn ngoài thay vì tự nấu tại nhà.
- Uống nhiều đồ uống có đường hoặc có chứa hàm lượng calo cao.
- Ăn uống không kiểm soát khi buồn bực hoặc chán nản.
Phần lớn, thói quen ăn uống hình thành từ khi còn nhỏ. Do đó, gia đình nên duy trì chế độ ăn khoa học hoặc xây dựng thực đơn cho trẻ để phòng tránh béo phì.
Chế độ ăn uống không lành mạnh gây béo phì
2. Thiếu hoạt động thể chất
Yếu tố quan trọng khác dẫn đến béo phì là tình trạng “lười vận động”. Nhiều người dành cả ngày ngồi trước máy tính hoặc sử dụng xe máy thay vì đi bộ. Theo thống kê, tần suất hoạt động thể chất đã giảm đáng kể trong những năm gần đây, góp phần làm tăng tỷ lệ béo phì.
3. Mắc các bệnh nền khác hoặc tác dụng phụ của thuốc
Một số bệnh lý có thể gây ra tình trạng tăng cân không kiểm soát như:
- Suy giáp.
- Hội chứng Cushing.
- Sử dụng thuốc corticoid, thuốc trầm cảm…
Ngoài ra, lối sống kém lành mạnh như thiếu ngủ, hút thuốc lá cũng góp phần tăng cân.
Đối tượng dễ mắc bệnh béo phì
Béo phì có thể xuất hiện ở bất kỳ ai. Tuy nhiên, những đối tượng có nguy cơ cao bao gồm:
- Phụ nữ sau sinh.
- Phụ nữ trong độ tuổi trung niên.
- Người sinh ra trong gia đình có tiền sử béo phì, thừa cân.
- Thường xuyên căng thẳng trong thời gian dài.
Tác hại của bệnh béo phì
Béo phì không chỉ tác động đến ngoại hình mà còn là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm như:
- Tăng huyết áp.
- Tiểu đường type 2.
- Rối loạn lipid máu do tăng nồng độ cholesterol xấu.
- Các bệnh lý về tim mạch.
- Tăng nguy cơ đột quỵ.
- Các bệnh lý về xương khớp như loãng xương, thoái hóa khớp.
- Gây khó khăn cho hoạt động thể chất và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
- Tâm lý như trầm cảm, lo âu.
Béo phì gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng
Cách khắc phục tình trạng béo phì hiệu quả
Béo phì hoàn toàn có thể khắc phục được bằng cách áp dụng hai nguyên tắc chính sau đây: điều chỉnh chế độ ăn và tăng cường vận động.
1. Thực đơn phù hợp
Để kiểm soát cân nặng, nguyên tắc là phải cân bằng giữa năng lượng nạp vào và tiêu thụ. Để giảm béo, lượng calo nạp vào cơ thể phải thấp hơn lượng calo tiêu thụ. Các chuyên gia dinh dưỡng đưa ra một số lời khuyên như:
- Hạn chế thực phẩm giàu chất béo và bổ sung các loại thực phẩm giàu protein như thịt bò, cá, đậu…
- Nên tự chế biến thực đơn tại nhà thay vì dùng thực phẩm chế biến sẵn.
- Ăn đa dạng các loại trái cây và rau xanh.
- Lựa chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp.
- Luôn luôn uống đủ nước.
2. Tăng cường vận động
Hoạt động thể chất đã được chứng minh có lợi ích trong việc kiểm soát cân nặng. Vì vậy, để phòng ngừa và khắc phục bệnh béo phì, nên dành ít nhất 30 phút mỗi ngày và tối thiểu 5 ngày/tuần để tập thể dục. Tất cả các bài tập như đi bộ nhanh, chạy bộ hay chơi thể thao đều có ích.
Nếu không có đủ thời gian để tập luyện, nên tận dụng tối đa thời gian di chuyển. Hãy cố gắng đứng dậy và đi lại thay vì chỉ ngồi một chỗ.
Béo phì hiện đang là vấn đề chung của nhiều quốc gia trên thế giới, kể cả Việt Nam. Đây là một tình trạng đáng báo động do bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm và làm giảm chất lượng cuộc sống. Do đó, bạn nên xây dựng chế độ ăn và tập luyện khoa học để phòng tránh béo phì cũng như thăm khám kịp thời nếu phát hiện có triệu chứng của bệnh.
